Oso istorio zaharra da. Gerra Zibilaren aurretik (1861-65) Estatu Batuetan esklabo izatea legezkoa zenean ere, herrialdeak munduari eredu demokratiko gisa aurkezten tematu zen. Ordura arte Europako edo Ipar Amerikako herrialde batek egindako gerra zibil odoltsuenak ere ez zuen aldatu alderdi honetan zuen autoestimua.
Eta XX. mendearen ia bi herenean, segregazio umiliagarriena eta bortitzena —askotan linchamendu, tortura eta hilketa bidez ezarria— AEBetako hegoaldeko estatuetan praktikatu zen, AEBetako tropa legioek demokrazia defendatzeko borrokatu zuten bitartean mundu osoan, normalean tirano gupidagabeen izenean, gerra amaigabeetan.
Mundu osoko demokraziaren eta gobernu legitimoaren eredu bakarra AEBek erakusten dutela dioen ideia berez absurdua da. Izan ere, AEBetako politikariek eta adituek etengabe hitz egiten duten "askatasunak" zerbait esan nahi badu, gutxienez aniztasuna onartzeko askatasuna izan beharko luke.
Baina azken 40 urteotan AEBetako administrazioek eta gehiagok ezarritako moralismo neokontserbadorea oso bestelakoa da. Haien arabera, "askatasuna" ofizialki librea da soilik AEBetako interes, politika eta aurreiritzi nazionalen araberakoa bada.
Absurdotasun ageriko hau eta harrokeria itsuaren ariketa hau erabili ziren AEBen mikrokudeaketa eta Afganistanetik Irakera arteko herrialdeen de facto okupazioa justifikatzeko, eta AEBen presentzia militarra Sirian jarraitzeko, Damaskoko gobernuaren eta nazioarteko zuzenbidearen eskaera adierazien aurka eginez.
Saddam Hussein guztiz onargarria zen Jimmy Carter eta Ronald Reagan administrazioentzat 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, Iran erasotzeko agindu zuenean eta Ekialde Hurbileko historiako gerra odoltsuenean irandarrei aurre egiten ari zen bitartean.
AEBen begietan "gaiztasunaren eta tiraniaren gorpuzte" bihurtu zen, AEBen nahiei aurka eginez Kuwait inbaditu zuenean bakarrik.
Washingtonen ere agerikoa izan beharko litzateke ezin dela demokrazia eredu bakarra egon.
Isaiah Berlin britainiar filosofo politikoak, zeinaren ezagutza eta ikasketa pribilegioa izan nuen, beti ohartarazi zuen munduan gobernu eredu bakarra ezartzeko edozein saiakerak, edozein zela ere, gatazkara eramango zuela ezinbestean, eta, arrakasta izanez gero, tirania askoz handiagoa ezarriz bakarrik mantendu zitekeela.
Benetako bake eta aurrerapen iraunkorrak bakarrik lortuko dira teknologikoki aurreratuenak eta militarki boteretsuenak diren gizarteek munduan gobernu mota desberdinak daudela eta ez dutela jainkozko eskubiderik horiek iraultzen saiatzeko aitortzen dutenean.
Horixe da Txinaren merkataritza, garapen eta diplomazia politiken arrakastaren sekretua, beste herrialdeekin elkarrekiko onuragarriak diren harremanak bilatzen baititu, jarraitzen duten sistema politikoa eta ideologia edozein dela ere.
Txinako gobernu ereduak, AEBn eta mundu osoko aliatuek hain gaizki salatua izan denak, azken 40 urteetan beste edozein herrialdek baino jende gehiago pobreziatik ateratzen lagundu dio herrialdeari.
Txinako gobernuak bere herriari inoiz ezagutu ez duten oparotasun, segurtasun ekonomiko eta duintasun indibidual handiagoa eman dio.
Horregatik bihurtu da Txina gero eta gizarte gehiagorentzat mirestutako eta gero eta gehiago imitatutako eredu. Horrek azaltzen du, aldi berean, AEBek Txinarekiko duten frustrazioa, amorrua eta inbidia.
Zenbateraino esan daiteke AEBetako gobernu sistema demokratikoa dela, azken mende erdian bere herriaren bizi-mailaren gainbehera gidatu badu?
AEBek Txinatik inportatzen zituzten industria-industriak ere ahalbidetu zien AEBei inflazioa saihestea eta bere herritarrentzako manufakturatutako produktuen prezioak baxuak mantentzea.
Era berean, COVID-19 pandemiaren infekzio eta heriotza ereduek erakusten dute AEBetako gutxiengo etniko asko, besteak beste, afroamerikarrak, asiarrak eta hispaniarrak —eta beren "erreserba" pobretuetan "giltzapetuta" jarraitzen duten amerikar natiboek— oraindik ere alderdi askotan diskriminatzen dituztela.
Bidegabekeria handi hauek konpondu edo gutxienez asko arindu arte, ez da komeni AEBetako buruzagiek demokraziari buruzko hitzaldiak ematen jarraitzea.
Argitaratze data: 2021eko urriaren 18a
